پترولوژی افیولیت بیاضه (جنوب خور- استان اصفهان)

افیولیت بیاضه با سن احتمالی پالئوزوئیک یکی از افیولیت های موجود در بخش غربی خرد قاره شرق- ایران مرکزی است. این افیولیت در حاشیه شرقی بلوک یزد قرار دارد و در امتداد گسل بیاضه رخنمون یافته است. در بررسی های صحرایی این افیولیت شامل پریدوتیت های سرپانتینی شده، متاگابرو، دایک های اولترابازیک دگرگون شده، متاپیکریت، سرپانتینیت و متالیستونیت می باشد که توسط مرمر، شیست و ماسه سنگ های دگرگون شده پوشیده شده است. بررسی های کانی شناسی نشان می دهد که واحدهای سنگی تشکیل دهنده این افیولیت متحمل یک دگرگونی پیشرونده در شرایط دما- فشار رخساره شیست سبز تا بخش های پایینی رخساره آمفیبولیت گردیده اند. متاگابروهای افیولیت بیاضه از کانی های اصلی پلاژیوکلاز (لابرادوریت، آلبیت) و آمفیبول (هورنبلند شرماکیتی، هورنبلند ترمولیتی و اکتینولیت) و کانی های فرعی اپیدوت، کلریت، اوپاک (مگنتیت)، کلسیت، کوارتز و اسفن تشکیل شده اند. بافت های غالب در این سنگ ها گرانوبلاستیک، نماتوبلاستیک و پوئی کیلوبلاستیک است. براساس مطالعات ژئوشیمیایی، ماگمای اولیه این متاگابروها تولئیتی با مقادیر پایین پتاسیم است. مقادیر بالای lile و lree و مقادیر پایین hfse در این سنگ ها به نقش منبع گوشته لیتوسفری و تاثیر سیالات مشتق شده از اسلب فرورونده در تشکیل آن ها اشاره می نماید. بررسی ژئوشیمیایی متاپیکریت های بیاضه نشان دهنده مقادیر بالای mgo (wt% 8/25 تا 0/28) و مقادیر پایین sio2 (wt% 5/37 تا 4/39) است که ماهیت اولترامافیک آن ها را آشکار می نماید. غنی شدگی از hfse و lree همراه با مقادیر بالای mg# و ni در این سنگ ها حاکی از غنی شدگی متاسوماتیکی منبع گوشته ای آن ها است. غنی شدگی متاسوماتیکی این منبع گوشته ای می تواند به وسیله سیالات مرتبط با فرورانش پالئوتتیس ایجاد شده باشد. مشخصات ژئوشیمیایی متاپیکریت های افیولیت بیاضه نشان می دهد که این سنگ ها از حدود 40% ذوب بخشی یک اسپینل لرزولیت پاراگازیت دار گوشته استنوسفری ایجاد شده اند. سرپانتینیت های افیولیت بیاضه از توسعه فرایند سرپانتینی شدن در پریدوتیت های این افیولیت ایجاد شده اند. بررسی های کانی شناسی نشان می دهد که رخداد دگرگونی ناحیه ای در لیستونیت های بیاضه، موجب تبدیل لیستونیت های کربناته به متالیستونیت های کربناته (مرمرهای دولومیتی) و لیستونیت های سیلیسی- کربناته با سرپانتین فراوان به متالیستونیت های دارای ترمولیت و اکتینولیت شده است. بررسی شیمی کروم اسپینل های موجود در سرپانتینیت های افیولیت بیاضه تعلق آن ها را به پریدوتیت های گوشته تهی شده افیولیتی نشان می دهد. میزان cr# کروم اسپینل ها (606/0تا 676/0)، مقادیر قابل توجه بستیت در سرپانتینیت ها و وجود متاپیکریت در بررسی های صحرایی حاکی از این است که هارزبورژیت پریدوتیت غالب گوشته در افیولیت بیاضه است. همه این ویژگی ها نشان می دهند که افیولیت بیاضه شبیه به افیولیت های hot مرتبط با مناطق بالای زون فرورانش (ssz) می باشد.